Załącznik nr 1

do Uchwały Nr XLVII/363/09

Rady Miejskiej w Zalewie

z dnia 28 października 2009 r.

 Motywacja uzasadniająca wzniesienie pomnika (obelisku) upamiętniającego zmarłych żołnierzy Wielkiej Armii Napoleona Bonaparte oraz mieszkańców Zalewa pochowanych w tym miejscu w okresie od XV do XX wieku.

Ziemia Zalewska to obszar z terenu byłych Prus Wschodnich, który w wyniku II wojny światowej utracił ciągłość historyczną. Tu czasem dziedzictwo obce staje się dziedzictwem niechcianym, nie stanowi czynnika integrującego obecną społeczność.                W przypadku żołnierzy Wielkiej Armii - żołnierzy cesarza Napoleona Bonaparte, pochowanych w Zalewie - sytuacja jest odmienna, to byli nasi sojusznicy. Legiony Dąbrowskiego utworzone za zgodą Napoleona, miały niepodważalne znaczenie dla Polski i Polaków. Na terenach Polski wiadomości o legionach odbierano jako maksymę: „jeszcze Polska nie zginęła...”.Dawały rodakom świadomość, że niewola nie będzie wieczna. W polskiej tradycji niepodległościowej, z uwagi na wiązanie z osobą Napoleona w okresie zaborów ogromnych nadziei społeczeństwa polskiego na odzyskanie niepodległości, idea napoleońska oraz uwielbienie dla osoby Napoleona było przejawem patriotyzmu i miłości do Ojczyzny. Taki rodzaj dziedzictwa można obecnie wykorzystać przy budowaniu więzi ponadetnicznych i przełamywaniu uprzedzeń i stereotypów. Może to być również czynnik umacniający tożsamość lokalną. Dawać jej poczucie wartości i sprzyjać mobilizacji społecznej. Może pełnić także funkcję promocyjną, stworzyć ciekawy wizerunek Zalewa, a w efekcie – przyciągnąć kapitał ludzki i finansowy .                                                                                            Pobyt Napoleona w Zalewie oraz pochówek jego żołnierzy w starym zalewskim parku, byłym cmentarzu od XV do XX wieku – są to fakty udokumentowane historycznie, natomiast znane niewielkiemu gronu osób. Odnowienie parku oraz upamiętnienie starego cmentarza w postaci obelisku z napisem (po polsku, francusku i niemiecku): Pamięci żołnierzy napoleońskiej Wielkiej Armii zmarłych w Zalewie w1807 roku oraz mieszkańców miasta pochowanych w tym miejscu od XV do XX wieku

 przyczyni się do rozpropagowania Zalewa jako miasta z bardzo ciekawą historią. Chcemy również, aby dzieci i młodzież pochodzące z Zalewa czuły dumę z bogatej historii swojego miasta założonego już w 1305 r. i w przyszłości, kontynuując naukę w dużych miastach, nie miały kompleksu pochodzenia z nieznanego prowincjonalnego miasteczka, a wprost przeciwnie, utożsamiały się z miejscem swojego pochodzenia, doceniły jego wartość oraz znały ciekawe fakty z dziejów Ziemi Zalewskiej. Dzięki projektowi odżyje mały zalewski park. Obecnie w parku znajduje się 18 kilkudziesięcioletnich drzew: jesionów, lip, klonów, brzóz i jeden dąb - prawie stuletni. Teren porośnięty jest trawą, ma również pozarastane trawą trzy alejki.                                                                                                                                            W lipcu 2009r Towarzystwo Miłośników Ziemi Zalewskiej z Zalewa znalazło się w finale konkursu „Kultura Bliska 2009” Fundacji Wspomagania Wsi. Projekt „Nieznane ślady historii-groby żołnierzy napoleońskich w zalewskim parku” będzie realizowany w przyszłym roku i będzie polegał na odnowieniu, upiększeniu starego parku i upamiętnieniu jego historii. Zakończy się uroczystością odsłonięcia pomnika podczas obchodów przyszłorocznych Dni Zalewa.

Opis rysu historycznego.                                                                                                   

Na terenie dawnego powiatu morąskiego znajduje się szereg pamiątek związanych z okresem wojen napoleońskich. Najbardziej znany jest obelisk ku czci rosyjskiego generała Reinholda von Anrepa z roku 1852, znajdujący się we wsi Plebania Wólka, najstarszy tego typu pomnik na terenie Warmii i Mazur. Upamiętnieniem pobytu Wielkiej Armii francuskiej są również dawne cmentarze - miejsca spoczynku żołnierzy poległych, zmarłych od ran i chorób w 1807 roku na terenie Ziemi Morąskiej. Takie miejsca zachowały się do dziś m.in. w Morągu oraz w Zalewie, gdzie zostali pochowani żołnierze Wielkiej Armii zmarli w tamtejszym lazarecie.                                                                                                            W okresie kampanii pruskiej Napoleona w 1806 roku Zalewo zostało opuszczone przez garnizon pruski udający się do walki przeciwko Wielkiej Armii. Później, podczas kampanii polskiej w 1807 roku, przez miasto maszerowały często wojska pruskie, rosyjskie oraz napoleońskie (w tym Polacy z Legii generała Jana Henryka Dąbrowskiego). Od lutego do grudnia 1807 roku miasteczko pozostawało pod kontrolą Francuzów goszcząc tutaj 6/7 czerwca 1807 na noclegu samego cesarza Napoleona Bonaparte.                                                Podczas pobytu Francuzów w Zalewie funkcjonował lazaret (szpital polowy), w którym leczono rannych żołnierzy. Prawdopodobnie istniał on od lutego do zakończenia kampanii letniej, tak aby umożliwić ewakuację rannych żołnierzy na zaplecze frontu. W Zalewie zmarli (i zostali pochowani) uczestnicy słynnej bitwy pod Pruską Iławką oraz prawdopodobnie żołnierze ranni w innych starciach. Ponadto na skutek epidemii tyfusu zmarło ok. 300 Francuzów przebywających w mieście (w okresie od marca do maja 1807 roku). Zmarli Francuzi zostali pochowani na terenie cmentarza na Przezmarckim Przedmieściu (obecnie ul. Kolejowa). Nekropolia ta była wówczas jedynym czynnym cmentarzem (nie funkcjonował już najstarszy cmentarz przy kościele p.w. św. Jana Ewangelisty - ostatnie wzmianki o pochówkach w tym miejscu pochodzą z 1734 roku). Był to dawny cmentarz szpitalny, istniejący już w XV wieku. Położony blisko miasta cmentarz szpitalny, po zapełnianiu przykościelnego „miejsca wiecznego spoczynku”, mógł później w naturalny sposób przejąć rolę głównego cmentarza (tak jak to się stało w pobliskim Morągu).         Do 1905 roku miały miejsce pochówki w grobach rodzinnych w nekropolii na Przezmarckim Przedmieściu, mimo przeniesienia miejskiego cmentarza w 1840r. w inne miejsce, na którym istnieje do dziś. W 1919 roku z inicjatywy właściciela fabryki maszyn rolniczych Emila Stinnera na miejscu cmentarza utworzono „park miejski”. Był to dziwny park, bowiem jego powstanie nie wiązało się z likwidacją wszystkich nagrobków (o ekshumacji szczątków nie wspominając). Prawdopodobnie z centralnej części cmentarza oraz z jego części przylegającej do ulicy usunięto część pomników, krzyży czy ogrodzeń z cmentarza. Umożliwiło to postawienie na początku lat dwudziestych XX wieku pomnika żołnierzy z Zalewa poległych w I wojnie światowej. W skład parku weszła również zaprojektowana przez ogrodnika Vogelsanga zieleń oraz marmurowe ławki. W 1945 roku (w styczniu?) po raz ostatni ówczesny „Park Miejski” został cmentarzem. Pochowano wówczas na nim żołnierzy sowieckich, którzy zginęli w Zalewie (niekoniecznie w walce). Zostali oni pochowani bez trumien. Szczątki zostały ekshumowane już w 1946 roku i przeniesione na cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej w Morągu.

 Załącznik Nr 2 do Uchwały