Głównym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych terenu gminy może być odprowadzanie ścieków bez oczyszczenia do wód w sposób nielegalny, w szczególności z terenów nie skanalizowanych. Ponadto zasadne jest dostosowanie się rolnictwa gminy do wymogów ustawy o nawozach i nawożeniu szczególnie w zakresie związanym z ochroną środowiska, w tym środowiska wodnego.

Na znacznej powierzchni gminy występuje Główny Zbiornik Wody Podziemnej nr  210. Wody do celów użytkowych pobierane są z ujęć zlokalizowanych na głębokościach poniżej 40 m.

Wody mineralne na terenie województwa zostały odkryte w rejonie północno-zachodnim (Frombork, Braniewo, Pasłęk). Północne rejony województwa posiadają lepsze warunki ewentualnego pozyskiwania takich wód (płytsze pokłady). Na terenie gminy Zalewo nie ma obecnie i raczej nie przewiduje się pozyskiwania wód mineralnych.

Osobną kwestią są wody geotermalne, które jak na razie są słabo rozpoznane, a być może mogłyby być częściowym rozwiązaniem pozyskiwania energii. Z ogólnych analiz wynika, że tereny zachodniej części województwa posiadają lepsze warunki geotermalne jeśli chodzi o temperaturę zalegającej wody. Ta sfera środowiska wymaga w przyszłości bliższego rozpoznania, ale na etapie funkcjonowania kolejnego “Programu ..”.

Od roku 1991 prowadzony jest monitoring jakości zwykłych wód podziemnych w sieci krajowej. Uzupełnieniem sieci krajowej jest monitoring regionalny.

Na terenie gminy występuje punkt krajowego monitoringu wód zlokalizowany w m. Boreczno, oznaczony numerem 674, dotyczący wód gruntowych, czwartorzędowych o głębokości stropu warstwy 5,5 m. Jakość wód w latach 2000 i 2001 była I b klasy (wysokiej jakości). Jest to jakość wód reprezentowana przez ok. 30 % badanych wód podziemnych w województwie. W roku 1999 jakość wody była na poziomie III klasy.

Na terenie gminy zbiornik GZWP 210 nie jest objęty moniotoringiem wód podziemnych na szczeblu krajowym jak i regionalnym.

Wody pobierane do celów zaopatrzenia mieszkańców gminy wykazują zanieczyszczenia jedynie składnikami naturalnymi (żelazo i mangan) i wymagają uzdatniania.

Wody gruntowe użytkowego poziomu wodonośnego na terenie gminy są zagrożone zanieczyszczeniami z powierzchni ponieważ na znacznym obszarze nie mają naturalnej ochrony warstwami o słabej przepuszczalności.

Głównymi zagrożeniami dla wód podziemnych na terenie gminy mogą być:

• chemizacja rolnictwa i leśnictwa,

• niedostateczny zasób systemów kanalizacyjnych,

• zanieczyszczenia z atmosfery ( imisja gazów i pyłów – kwaśne deszcze).

Na terenie gminy Zalewo występuje Główny Zbiornik Wody Podziemnej nr 210. Wody tego zbiornika na terenie gminy nie są badane w ramach monitoringu krajowego lub regionalnego. Badane są wody gruntowe w m. Boreczno, które podczas badań w 2000 i 2001 r. wykazywały dobra jakość - I b. Wody do celów użytkowych na terenie gminy pobierane są z głębokości 40-110 m ppt. Wody mineralne na terenie gminy, raczej nie występują w strukturze nadającej się do eksploatacji, a wody geotermalne wymagałyby dokładniejszego rozpoznania w przyszłości. Wody podziemne pobierane do celów zaopatrzenia mieszkańców gminy wykazują zanieczyszczenia składnikami naturalnymi (żelazo i mangan) i wymagają uzdatniania.

Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych (OZE) tj. rzek, wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalnej i biomasy, jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju przynoszącego wymierne efekty ekologiczno-ekonomiczne. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym powinien przyczyniać się do poprawy efektywności wykorzystania oraz do poprawy stanu środowiska. W warunkach gminy największe nadzieje na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii związane być powinno z wykorzystaniem biopaliw – drewna i ewentualnie słomy. Wynika to z możliwości pozyskania słomy z terenów rolniczych oraz drewna z lasów. Rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych musi być wspierany ze strony państwa oraz instytucji współfinansujących.

Energetyka ze źródeł odnawialnych na terenie województwa ma swoją długą historię w zakresie uzyskiwania energii wodnej. W ostatnim okresie wzrasta energetyczne wykorzystanie biopaliw. Jednakże energetyka biopaliw też nie jest pozbawiona zagrożeń w zakresie emisji do powietrza (pył i SO₂).

Na terenie gminy nie występuje raczej wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Oznaczenie “raczej” ma na celu uwzględnienie wykorzystania jako paliwa odpadów (czy też pozostałości) drzewnych w zakładach tej branży na terenie gminy. Potencjał energii wodnej jest na terenie gminy niewielki, energii słonecznej określa się jako średni, a potencjał energii wiatrowej jako duży (ale czy na tyle aby jego wykorzystywać trudno teraz wskazać). Gmina nie ma opracowanego “Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, i paliwa gazowe dla miasta i gminy”.

Na terenie gminy nie są stosowane odnawialne źródła pozyskiwania energii, za wyjątkiem paliwa w postaci pozostałości z procesów przetwórstwa drewna. Warunki dla ewentualnego wykorzystania takich źródeł występują jedynie w przypadku biomasy pozyskiwanej z rolnictwa i leśnictwa.

Gmina nie posiada opracowanego “Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, i paliwa gazowe dla miasta i gminy”.

Do innych aspektów stanu środowiska przyrodniczego zaliczono chemizm opadów atmosferycznych i depozycję zanieczyszczeń do podłoża.

Badania w ramach Państwowego Monitoringu środowiska prowadzone są w wytypowanych stacjach i punktach pomiarowych. Badania mają na celu określenie rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska (do podłoża) z opadem mokrym (woda deszczowa) w układzie przestrzennym i czasowym.

Na podstawie badań z 2000 r. stwierdzono, że region północno-wschodniej Polski jest najmniej obciążony zanieczyszczeniami wprowadzanymi z wodami opadowymi. Wśród zanieczyszczeń dominują kwasotwórcze związki siarki i azotu. Świadczy to o tym, że wody opadowe charakteryzują się wysokim poziomem kwasowości. Analiza rozkładu przestrzennego deponowanych zanieczyszczeń na obszar województwa warmińsko-mazurskiego wykazuje pewne zróżnicowanie. Można jednak zauważyć tendencję, że wielkości deponowanych zanieczyszczeń większe są na terenach południowo-zachodnich i maleją w kierunku wschodnim. Gmina Zalewo położona jest na obszarze wysokiej w województwie propagacji ładunków zanieczyszczeń przenikających z opadów mokrych do podłoża. Szczególnie jest to ważne w przypadku związków kwasotwórczych. Może mieć to wpływ na kwasowość gleb.

Wody opadowe zanieczyszczone są przede wszystkim związkami kwasotwórczymi przez co w wyniku ich depozycji na teren gminy stanowią zagrożenie dla środowiska. W skali województwa wielkość zanieczyszczeń wprowadzanych z opadami mokrymi na teren gminy należy do wysokich. Oczywiście zanieczyszczenia wprowadzane z opadami atmosferycznymi mogą mieć wpływ na jakość gleb, wód i roślin oraz pozostałych elementów ekosystemów.

Za programami wyższych rzędów przedstawiono tę nową kwestię w zakresie ochrony środowiska. Wobec kurczenia się zasobów naturalnych, pogarszającej się dostępności surowców oraz rosnących kosztów ich pozyskania, coraz większego znaczenia nabiera zmniejszenie zużycia wody, materiałów i energii w procesach produkcyjnych, rolnictwie i bytowaniu człowieka. Wobec tego, za konieczne uznano zmniejszenie zużycia wody, materiałów i energii na jednostkę produktu, jednostkową wartość usługi, statystycznego konsumenta bez pogarszania standardu życia ludności i perspektyw rozwoju gospodarki.

Racjonalne zużycie wody materiałów i energii zawarte w II Polityce Ekologicznej Państwa zakłada do 2010 r.:

• zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50 % w stosunku do stanu z 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),

• ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50 % stosunku do stanu z 1990 r. ( w przeliczeniu na jednostkę produkcji, PKB i wartość produkcji),

• ograniczenie zużycia energii o 50 % stosunku do stanu z 1990 r. i 25 % w stosunku do 2000 r. ( w przeliczeniu na jednostkę produkcji, PKB i wartość produkcji).

Wskaźniki zużycia wody, materiałochłonności i energochłonności mają być wprowadzone do statystyki publicznej oraz ma być określony sposób i zakres ich wykorzystania w regionalnych i lokalnych programach ochrony środowiska. Jest to temat wymagający wielu uzupełnień na szczeblu centralnym wobec powyższego zostanie on tylko ogólnie przytoczony.

Według ustaleń programów wyższych rzędów realizacja celu: Racjonalne zużycie wody, materiałów i energii będzie wymagała takich działań jak:

• Wprowadzenie systemu kontroli wodochłonności produkcji, w formie obowiązku rejestracji zużycia wody do celów przemysłowych i rolniczych, w przeliczeniu na jednostkę produkcji,

• Wprowadzenie normatywów zużycia wody w wybranych, szczególnie wodochłonnych procesach produkcyjnych, w oparciu o dane o najlepszych dostępnych technologiach,

• Ograniczenie zużycia wody z ujęć podziemnych do celów przemysłowych ( poza przemysłem spożywczym, farmaceutycznym i niektórymi specjalnymi działami produkcji,

• Stosowanie nowoczesnych technologii i surowców przyjaznych środowisku,

• Intensyfikacja stosowania zamkniętych obiegów wody oraz wtórnego wykorzystania mniej zanieczyszczonych ścieków,

• Zmniejszenie energochłonności gospodarki poprzez stosowanie energooszczędnych technologii ( również z wykorzystaniem kryteriów BAT),

• Zmniejszenie materiałochłonności gospodarki poprzez wprowadzanie technologii niskoodpadowych,

• Zmniejszenie strat energii w systemach przesyłowych ( energetycznych, cieplnych), poprawa parametrów termoizolacyjnych budynków.

Z przedmiotowych działań najbliższe realizacji na terenie gminy Zalewo (w niektórych przypadkach już stosowane) wydaje się działanie ostatnie z wymienionych. Pozostałe wymagają określenia dodatkowych warunków i kryteriów.

Zapisy powyższego punktu programu zostały wpisane stosowanie do wymogów przedstawionych w “Wytycznych sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”.

Zawarte w tym punkcie informacje charakteryzują źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. W szczególności dotyczą one emisji zanieczyszczeń powstałych w wyniku spalania paliw w celu produkcji energii (głównie cieplnej).

Ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza w tym w szczególności z energetycznego spalania paliw mają być realizowane zgodnie z zapisami zawartymi w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z póź. zmianami) oraz z punktu widzenia ekonomicznego z zapisu (corocznie wydawanych) Rozporządzeń Rady Ministrów w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian. Dopuszczalny wpływ źródeł zanieczyszczeń powietrza, w tym z racji zaopatrzenia w energię pochodzącą z energetycznego spalania paliw określają normy środowiskowe publikowane w formie rozporządzeń.

Głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza w gminie jest energetyczne spalanie paliw, w wyniku którego do powietrza dostają się tlenki węgla, tlenki azotu, dwutlenek siarki i pył (m. in. pył drobny). Na terenie miasta jak i terenów wiejskich nie ma dużych punktowych źródeł zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza. Z kotłowni ogrzewanych jest w Zalewie 6 bloków (łączenie 24 mieszkania). Jako nośnik energii stosowany jest węgiel i miał. Moc zainstalowanych dwóch kotłów wynosi 0,72 MW, a roczne zużycie opału jest rzędu 300 Mg.

Kolejnymi źródłami zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza są indywidualne źródła ogrzewania w gospodarstwach domowych. Te źródła potrafią być mocno uciążliwe szczególnie przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych. Ponadto w paleniskach domowych często proces spalania jest słabo kontrolowany, a spalany opał jest o niskiej wartości energetycznej, spalane są też materiały inne niż opał, m. in. odpady z tworzyw sztucznych. Chociaż można zapewne spotkać się z tym problemem na terenie każdej gminy, ale na terenie gminy Zalewo nie przybiera to zjawisko skali stanowiącej znacznego zagrożenia dla środowiska.

Kolejne źródła zanieczyszczeń powietrza to komunikacja, ale ruch samochodowy nie jest zbyt duży aby twierdzić, że ma znaczny wpływ na jakość powietrza w gminie. Emisja komunikacyjna oddziałuje przede wszystkim w miesiącach letnich.

Lokalnymi źródłami zanieczyszczeń do powietrza mogą być emisje z produkcji rolniczej (amoniak) m. in. z hodowli zwierząt ( fermy). Jednakże i ten aspekt sprawy nie stanowi zagrożenia z racji braku znacznej koncentracji takich obiektów na danym terenie.

Emisja zanieczyszczeń do powietrza może następować również z oczyszczalni ścieków i składowiska odpadów, ale są to małe obiekty i ta emisja nie zagraża dla stanu powietrza atmosferycznego.

Gmina nie posiada opracowanego “Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, i paliwa gazowe”.

Generalnie sytuacja w zakresie stanu powietrza nie jest dobra. Dominującymi paliwami stosowanymi do opalania największych kotłów użytkowanych na terenie gminy jest węgiel. Faktem jest też, że pozyskiwanie ciepła dla obiektów mieszkalnych odbywa się z małych kotłowni znajdujących się w indywidualnych mieszkaniach bez urządzeń redukujących zanieczyszczenia wprowadzane do powietrza. Jednakże takie rozwiązanie pozwala na zaoszczędzenie na stratach ciepła przy przesyle. Niewątpliwie pozostaje do rozwiązania kwestia ogrzewania budynków mieszkalnych przez indywidualnych właścicieli domów i innych podmiotów stosujących węgiel jako paliwo. Na terenie gminy nie występują zakłady powodujące znaczną emisję zanieczyszczeń do powietrza, a występujące fermy lokalnie mogą powodować występowanie zanieczyszczeń w szczególności nienormowanych uciążliwości zapachowych.

Gmina Zalewo nie posiada opracowanego “Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, i paliwa gazowe”.

Hałas jest specyficznym czynnikiem zanieczyszczającym środowisko, charakteryzującym się mnogością źródeł i powszechnością występowania we wszystkich środowiskach biosfery. Głównym zagrożeniem jest hałas od przemysłu i środków transportu.

Na obszarze gminy podobnie jak i na obszarze województwa do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu wpływających na klimat akustyczny należy ruch drogowy. Uciążliwość ta wiąże się z powszechnością jego występowania oraz czasem oddziaływania. Hałas komunikacyjny najbardziej dotyczy ruchu kołowego drogowego. Wzrost ruchu na drogach powoduje, że ulega pogorszeniu klimat akustyczny. Uciążliwość tras komunikacyjnych zależy od: natężenia ruchu, struktury rodzajowej potoku pojazdów, stanu nawierzchni i pojazdów, prędkości jazdy oraz odległości linii zabudowy od jezdni. Przez Zalewo nie przebiega ważna regionalna linia drogowa, co nie wpływa w znacznym stopniu na klimat akustyczny rejonu, a szczególnie miasta Zalewa.

Hałas przemysłowy mogący występować punktowo, na terenie gminy nie powoduje zagrożeń z racji małej ilości zakładów produkcyjno-usługowych mogących emitować dźwięki.

Według danych WIOŚ w Olsztynie na terenie gminy nie ma zakładów emitujących ponadnormatywny hałas do środowiska.

Hałas jest uciążliwym czynnikiem wpływającym na środowisko. Na terenie gminy ten aspekt środowiska nie powoduje zagrożeń, ale celem poprawy sytuacji, a przynajmniej niepogarszania jej zasadne jest prowadzenie pewnych czynności.

W celu ochrony przed skutkami emisji hałasu należy przewidywać następujące działania:

• poprawę nawierzchni dróg,

• lokalizację uciążliwych pod względem hałasu zakładów produkcyjnych i usługowych w oddaleniu od zabudowy mieszkaniowej,

• właściwe lokowanie urządzeń emitujących hałas na terenach przemysłowych,

• stosowanie ograniczeń w emisji hałasu,

• ograniczanie emisji hałasu z terenów przemysłowych,

• zapewnienie warunków akustycznych na terenach rekreacyjno-wypoczynkowych.

Na terenie gminy Zalewo nie występuje problem z hałasem przemysłowym pochodzącym z zakładów produkcyjnych lub usługowych. Hałas komunikacyjny też nie powinien stwarzać problemu środowiskowego. Należy wierzyć, że po rozwiązaniu ważniejszych kwestii środowiskowych jak chociażby sprawa wybudowania odpowiedniej oczyszczalni i sieci kanalizacyjnych sprawa ograniczania ewentualnej uciążliwości hałasu komunikacyjnego stanie się tematem podstawowym. Temat został jednak zasygnalizowany do dalszych rozważań w kolejnym programie.

Promieniowanie jonizujące pochodzi poza źródłami naturalnymi z aparatury rentgenowskiej, urządzeń stosowanych w diagnostyce (źródła zamknięte) czy też w ramach działań medycyny nuklearnej i pracowni naukowych zajmujących się materiałami izotopowymi ( źródła otwarte). Rejestr źródeł promieniowania jonizującego prowadzi Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olsztynie. Z ww. danych wynika, że na terenie gminy Zalewo nie ma źródeł promieniowania jonizującego. (Dane z Programu ochrony środowiska województwa warmińsko-mazurskiego – diagnoza).

Jeśli chodzi o promieniowanie niejonizujące jest ono związane w szczególności z oddziaływaniem elektromagnetycznym. Do podstawowych źródeł pól elektromagnetycznych należą: przewody linii wysokiego napięcia prądu zmiennego, stacje transformatorowe i urządzenia zasilane prądem zmiennym, anteny stacji bazowych telefonii komórkowej oraz sprzęt gospodarstwa domowego zasilany prądem zmiennym o częstotliwości 50/60 Hz.

Najsilniejszym oddziaływaniem charakteryzują się linie elektroenergetyczne wysokich napięć. Występowanie takich linii wymaga wyznaczenia stref ochronnych o określonych rygorach w zależności od natężenia pola elektrycznego. Pod liniami elektroenergetycznymi o napięciu od 110-400 kV może występować jedynie strefa ochronna drugiego stopnia z zakazem lokalizacji budynków mieszkalnych. Aktualnie na terenie gminy linia elektroenergetyczna o napięciu 110 kV nie przebiega ( jest w planie).

Źródłem promieniowania niejonizującego są stacje bazowe telefonii komórkowych, systemów przywoławczych, komputerowych pokrywających coraz gęstszą siecią obszary skupisk ludności. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego w stacjach bazowych są anteny sektorowe rozsiewawcze i paraboliczne anteny linii radiowych. Odpowiednia wysokość masztu anteny oraz dobór właściwych parametrów pracy stacji bazowych powoduje, że nie wywierają one negatywnego wpływu na ludzi. Ale zawsze mogą się zdarzyć jakieś anomalie lub awarie.

Dlatego wskazane jest jednak instalowanie anten z dala od zabudowań mieszkalnych.

Na terenie gminy występują 3 stacje telefonii komórkowej, wszystkie zlokalizowane w rejonie Zalewa.

Na terenie gminy nie ma źródeł emisji promieniowania jonizującego.

Źródła promieniowania niejonizujacego na terenie gminy to przede wszystkim anteny telefonii komórkowej oraz lokalne stacje transformatorowe. Jednakże przy prawidłowym użytkowaniu urządzenia te nie powinny wpływać negatywnie na środowisko naturalne w znacznym stopniu.

Gospodarka odpadami na terenie gminy została przedstawiona w Gminnym planie gospodarki odpadami. Poniżej przedstawiono ogólny opis tego komponentu środowiska.

Na terenie gminy istnieje zorganizowany odbiór odpadów komunalnych zmieszanych. Każdy mieszkaniec gminy może korzystać z usług wyspecjalizowanych firm wywozowych. Odpady odbierane są przez 3 firmy wywozowe, które wywożą odpady na składowisko gminne w m. Gajdy (do 31.05.2004 r.) lub poza teren gminy (niewielka ilość odpadów). Składowisko ww. nie ma szans funkcjonowania bez znacznych nakładów finansowych na jego modernizację, a w zasadzie budowę od podstaw (co zresztą jest niezasadne). Składowisko zgodnie z decyzją Starosty Iławskiego zostało zamknięte z dniem 31.05.2004 r. Gmina przejęła nie użytkowaną dotychczas kwaterę uszczelnioną folią na składowisku zakładu garbarskiego. Ma zamiar dostosować obiekt do wymogów przepisów prawa. Na terenie gminy jest prowadzona selektywna zbiórka odpadów komunalnych, nie ma instalacji do odzysku odpadów komunalnych, a unieszkodliwianie odpadów odbywało się na ww. składowisku w m. Gajdy.

Odpady niebezpieczne mogą powstawać na terenie gminy zarówno wśród odpadów komunalnych jak i odpadów pochodzących z procesów produkcji i świadczenia usług. Ilości tych odpadów nie są znane z racji nie prowadzenia selektywnej zbiórki tych odpadów ze strumienia odpadów komunalnych jak i braku danych od podmiotów gospodarczych (nie przekazujących tych danych do bazy wojewódzkiej prowadzonej przez Marszałka Województwa). Na terenie gminy nie występują składowiska odpadów niebezpiecznych w tym mogilniki środków ochrony roślin.

Liczba podmiotów gospodarczych na terenie gminy jest niewielka (łącznie m. in. z placówkami handlowymi ok. 300) stąd i ilość powstających odpadów powinna być nieduża. Ilości tych odpadów nie są znane z racji braku danych od podmiotów gospodarczych (nie przekazujących tych danych do bazy wojewódzkiej prowadzonej przez Marszałka Województwa). Na terenie gminy nie występują instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów przemysłowych.

Sytuacja w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy wymaga zmian z racji konieczności zamknięcia gminnego składowiska odpadów w m. Gajdy z dniem 31.05.2004 r. Gmina zamierza prowadzić gospodarkę odpadami w oparciu o własne składowisko, na bazie przejętej uszczelnionej kwatery na składowisku zakładu garbarskiego położonym w m. Półwieś. W zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi wskazane jest doprowadzenie do przekazywania do wojewódzkiej bazy danych informacji o ilości wytwarzanych odpadów na terenie gminy.

Według danych Programu Wojewódzkiego na terenie województwa nie występuje na większą skalę deficyt wody ani zagrożenie pustynnienia obszarów rolnych. Poza obszarami Żuław nie występują znaczne zagrożenia powodzią. Źródłem poboru wody do celów komunalnych i przemysłowych na terenie gminy są wody podziemne. Wykorzystanie zasobów wodnych na terenie gminy sięga ok. 8 %, przy średnim poziomie zwodociągowania gminy, który w roku 2000 zawierał się w przedziale 12,1-30,0 km/1000 mieszkańców. Wskaźnik gęstości sieci wodociągowej jest niski dla gminy i kształtuje się w przedziale 0,01-0,5 km/km2. Zauważyć też należy, że miejscowości zwodociągowanych jest ok. 30 na 43 zamieszkane w gminie, a skanalizowane jest jedynie Zalewo. Świadczy to o dosyć dużej dysproporcji i o zagrożeniu dla środowiska. Faktem jest, że w miejscowościach nie posiadających sieci kanalizacyjnej występują prawdopodobnie zbiorniki bezodpływowe. Występują też posesje korzystające z wody nie posiadające zorganizowanego sposobu postępowania ze ściekami.

Sieć wodociągowa zarówno na terenie miasta jak i obszarach wiejskich nie jest wystarczająca.

W mieście Zalewo na dzień 31.12.2003 korzystało z wodociągu 95% mieszkańców. Na terenach wiejskich zaopatrzenie w wodę bieżącą przedstawia się nieco inaczej - z sieci wodociągu korzysta 29 miejscowości na 42 zamieszkane w gminie. W miejscowościach, w których jest wodociąg prawie 98 % mieszkańców korzysta z wody podawanej w sieci.

Według danych Przedsiębiorstwa Usług Komunalnych w Zalewie w roku 2003 na terenie gminy zużycie wody wyniosło 246,5 tys. m³.

W celu zapewnienia dostawy wody o określonych parametrach i ewentualnego zamknięcia ujęć lokalnych mogących zagrażać środowisku przewidywane jest wybudowanie sieci wodociągowej (Kupin-Mazanki w 2004 r.) oraz w dalszej kolejności budowa sieci do m. Półwieś oraz Murawki-Urowo-Mozgowo-Wielowieś-Boreczno-Śliwa-Międzychód-Rąbity-Koziny (2005-2007), a w dalszej przyszłości (2007-2010) budowa sieci wodociągowej w miejscowościach Jerzwałd-Matyty-Dobrzyki.

Zasadnicza część wody do celów użytkowych mieszkańców gminy pobierana jest z ujęć podziemnych eksploatowanych przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych w Zalewie.

Tabela 3. Lokalizacja komunalnych ujęć wody na terenie gminy Zalewo.

Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosi 14 km. Miasto Zalewo posiada kawałek sieci kanalizacji deszczowej o nieustalonej długości.

Ilość mieszkańców gminy korzystających z kanalizacji wynosi około 2403. Skanalizowane w 95 % jest tylko Zalewo.

Według danych ze spisu powszechnego (z roku 2002) z 1868 mieszkań na terenie gminy 1460 (78 %) deklaruje posiadanie podłączenia do kanalizacji, w tym 515 do sieci kanalizacyjnej, a 945 do urządzenia lokalnego (zbiornik bezodpływowy). Pozostałe gospodarstwa nie posiadają rozwiązanej kwestii zagospodarowania ścieków lub nie przedstawiły właściwych danych do spisu powszechnego.

Jako zadania do realizacji w najbliższym czasie wskazano rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków w Półwsi, budowę sieci kanalizacyjnej dla miejscowości Półwieś, Barty, Kupin i Girgajny. (2004-2006 r.).

Ścieki komunalne na terenie gminy są oczyszczane w miejskiej oczyszczalni w Półwsi.

• Półwsi – miejska oczyszczalnia eksploatowana jest przez Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych sp. z o.o. w Zalewie. Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia o możliwości oczyszczania 600 m³ ścieków na dobę. Oczyszczone ścieki za pośrednictwem rowu melioracyjnego odprowadzane są po ok. 5 km do rzeki Dzierzgonki. Obecnie ilość ścieków oczyszczanych w ciągu doby wynosi ok. 410 m³. Ładunek dobowy wprowadzany w ściekach do odbiornika wynosi odpowiednio [w kg /dobę]: ChZT – 142,0; BZT5 – 62,62; zawiesina ogólna – 52,80; Nog – 32,75; Pog. – 4,87. Kontrola przeprowadzona w 2001 r. przez WIOŚ w Olsztynie, delegaturę w Elblągu wykazała przekroczenia wartości określonych w pozwoleniu. Aktualnie brak jest pozwolenia na odprowadzanie oczyszczonych ścieków do wód. Po przeprowadzeniu analizy techniczno-ekonomicznej Gmina Zalewo przystąpiła do modernizacji i rozbudowy oczyszczalni. Uzyskano pozwolenie na budowę, trwa pozyskiwanie środków celem wykonania zadania do 2006 r.

W sąsiedztwie ww. oczyszczalni występuje dodatkowy stopień oczyszczania biologicznego ścieków z zakładu garbarskiego w Zalewie w postaci filtrów gruntowych. Oczyszczalnia odprowadzała oczyszczone ścieki do rowu melioracyjnego i dalej do rzeki Dzierzgonki. Wobec znacznego ograniczenia produkcji opartej w ostatnim czasie na półwyrobach oczyszczalnia nie jest obecnie użytkowana. Oczyszczalnia mogła przyjąć do 180 m³ ścieków przemysłowych po podczyszczeniu chemicznym na dobę.

Na terenie gminy według dostępnych danych występują przydomowe oczyszczalnie ścieków w gospodarstwie agroturystycznym w Matytach, Nowym Chmielówku oraz przy niektórych ośrodkach wczasowych. Budowę takich oczyszczalni należy rozwijać tam gdzie nie można budować sieci kanalizacyjnej (np. ze względów ekonomicznych).

Na terenie gminy aktualnie występuje jeden hodowlany staw rybny w Girgajnach mogący wnosić dodatkowe ładunki zanieczyszczeń.

Zasoby wód w dostępnych ujęciach studziennych przewyższają obecnie zużycie wody w gminie. Stopień zwodociągowania gminy jest jeszcze niedostateczny. Niedobrą tendencją z punktu widzenia ochrony środowiska jest budowanie wodociągów bez budowy sieci kanalizacyjnej.

System kanalizacyjny na terenie gminy wymaga znacznej poprawy. Praktycznie tylko Zalewo jest skanalizowane, a teren wiejski gminy pozbawiony jest sieci kanalizacyjnej. Oczyszczalnia gminna wymaga modernizacji i rozbudowy ze względu na niedotrzymywanie określonych warunków (brak możliwości uzyskania nowego pozwolenia wodnoprawnego bez modernizacji).

Sieć kanalizacji deszczowej też będzie wymagała w szczególności zinwentaryzowania celem podjęcia decyzji o ewentualnej rozbudowie. Decydując się na rozbudowę takiej sieci należy mieć na względzie fakt, że za wody deszczowe odprowadzane siecią kanalizacji deszczowej gmina ponosi opłaty z tytułu korzystania ze środowiska.

Na terenie gminy nie ma zakładów chemicznych produkujących substancje i preparaty chemiczne w myśl ustawy o preparatach i substancjach chemicznych oraz instalacji przemysłowych mogących stwarzać zagrożenie poważną awarią. “Poważne awarie” należy rozumieć jako zdarzenie, w szczególności emisje, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.

Rejestr potencjalnych sprawców poważnych awarii prowadzi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, ale jak już wspomniano na terenie gminy nie ma takich podmiotów.

Na terenie gminy nie wyspecyfikowano źródła znacznych drgań.

Na terenie gminy występują 3 fermy tzw. wielkotowarowe. Trzy gospodarstwa zajmują się hodowlą drobiu, a jedno dodatkowo hodowlą bydła. Obsada poszczególnych gospodarstw wynosi odpowiednio: Gospodarstwo Rolne Międzychód (100 szt. bydła i 36000 szt. indyków), prywatny przedsiębiorca w m. Wieprz 3-4 obiekty o łącznej obsadzie ok. 12000 szt. drobiu i gospodarstwo Rolne Rudnia – drób, brojlery ok. 5000 szt. oraz Gubławki i Śliwa.

Teren gminy jest terenem rolniczym i wskazane jest tu przedstawić wymogi jakie czekają rolników w zakresie związanym z ochroną środowiska dotyczące posiadania szczelnych zbiorników na nawozy płynne (gnojowica i gnojówka) i budowy płyt gnojowych. Zgodnie z ustawą o nawozach i nawożeniu :

• naturalne nawozy płynne (gnojowica i gnojówka) powinny być gromadzone w szczelnych zbiornikach o pojemności umożliwiającej 4-miesięczne przetrzymanie,

• nawozy naturalne w postaci stałej (np. obornik) powinny być przechowywane w pomieszczeniach inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach, zabezpieczonych przed przenikaniem do gruntu oraz posiadających instalację odprowadzającą wyciek do szczelnych zbiorników (płyty mają być zastosowane do 24.10.2008 r.

Montaż płyt może być narzucony poza ww. przepisem kwestią otrzymania dopłat z tytułu prowadzenia gospodarstw na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) po 24.10.2008 r. O ile nie zmienią się przepisy sprawa budowy płyt gnojowych nabierze znaczenia i tempa na przełomie 2007/2008 r.

Ponadto zasadne jest rozpowszechnianie wśród rolników zasad dobrej praktyki rolniczej, bez której nie można się obyć na terenach bogatych w wody z jakimi mamy do czynienia na terenie gminy Zalewo.

Gmina Zalewo należy do Związku Gmin “Jeziorak” z siedzibą w Iławie, a przedstawiciele Gminy uczestniczą w rozmowach ze Związkiem Gmin “Czyste Środowisko” z siedzibą w Ostródzie.

Szeroko pojęta edukacja ekologiczna, obejmująca wszystkich ludzi bez wyjątku – poczynając od najmłodszych a kończąc na najstarszych służy zrozumieniu wpływu działalności człowieka na przyrodę i środowisko. Bez edukacji ekologicznej nie da się przeprowadzać zmian w środowisku naturalnym zmierzających do poprawy zrównoważonego rozwoju. Edukacja ekologiczna staje się istotnym elementem edukacji obywatelskiej, służącej wykształceniu społeczeństwa, które powinno umieć oceniać stan bezpieczeństwa ekologicznego i uczestniczącego w podejmowaniu decyzji wpływających na jakość życia.

Edukacja ekologiczna w szczególności rozwija się w szkołach i przedszkolach. Na terenie gminy występują zespoły szkół (podstawowa i gimnazjum) w Zalewie i Borecznie, szkoły podstawowe w Dobrzykach i Bartach oraz przedszkole w Zalewie. Są to doskonałe miejsca do prowadzenia edukacji ekologicznej tej grupy wiekowej mieszkańców gminy.

Edukacja ekologiczna społeczeństwa prowadzona jest w siedzibie Zespołu Parków Krajobrazowych w Jerzwałdzie (ponad 3000 rocznie uczestników zorganizowanych wycieczek dla młodzieży szkolnej).

Ważne jest jednak włączanie w zdobywanie wiedzy ekologicznej i przyjmowanie dobrych nawyków przez osoby dorosłe.

I tu jest rola dla samorządów lokalnych aby poza działaniami inwestycyjnymi prowadzić akcje edukacyjne kierowane do dorosłych obywateli. Bardzo ważna jest edukacja polskiego rolnictwa i wsi ponieważ tam trzeba wiele zrobić by zmienić niektóre zachowania ludzi ( “brak” wytwarzania odpadów, sposób magazynowania obornika czy sposób postępowania z gnojowicą i gnojówką czy padłymi sztukami zwierząt).

Na terenie gminy edukacja ekologiczna jest prowadzona przede wszystkim w placówkach oświatowych czyli w szkołach podstawowych i gimnazjum. Dzieci i młodzież uczestniczą w rozmaitych formach edukacji ekologicznej prowadzonej w ramach działalności Zespołu Parków Krajobrazowych w Jerzwałdzie, akcji typu sprzątanie świata i.t.p.

Wskazane jest rozszerzenie oferty edukacyjnej dla dzieci i młodzieży oraz objęcie różnymi formami edukacji dorosłej ludności gminy.

Na podstawie zebranych informacji i po przeprowadzeniu ich analizy dla poszczególnych komponentów środowiska przedstawiono problemy ekologiczne jakie występują na terenie gminy z podaniem celów jakie powinny być postawione dla poprawy sytuacji.

Tabela 4. Stan środowiska, problemy ekologiczne i cele do realizacji.

Cele i zadania własne zostały przedstawione bezpośrednio w tabeli poniżej. Wskazano termin realizacji, instytucje odpowiedzialne oraz źródła finansowania.

Nakłady finansowe nie zostały przedstawione ze względu na znaczną ich szacunkowość i brak oparcia w większości przypadków na podstawach ustalania kosztów.

Na podstawie uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Zalewie szacunków koszty najważniejszych nakładów inwestycyjnych związanych z modernizacją oczyszczalni i rozbudową sieci kanalizacyjnej nominalnie mogą wynieść:

• w 2004 –2006 r. – 10 mln. PLN.

Rozbudowa sieci wodociągowej Kupin-Mazanki- 540 tys. PLN.

Rozbudowa sieci wodociągowej do Półwsi – 200 tys. PLN.

Budowa sieci kanalizacyjnej Barty-Girgajny – 3 mln PLN.

Opracowanie “Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną, i paliwa gazowe”. – 10 tys. PLN (2006-2007 r.)

Opracowanie “Programu edukacji ekologicznej dla gminy” – po 5 tys. PLN (2005-2006 r.).

Wsparcie edukacji ekologicznej w szkołach i innych działań ekologicznych - po 5 tys. PLN (2004-2007 r.).